Wyposażyłem tę postać w siebie

Tadeusz, 82-letni emerytowany ordynator, wiedzie z pozoru spokojne, ustabilizowane życie. Wszystko zmienia się, kiedy uczestniczy w wypadku drogowym, do którego dochodzi na skrzyżowaniu, niedaleko jego domu. Ginie młody motocyklista, student medycyny. I choć Tadeusz nie chce przyznać się do winy, a później jego niewinność potwierdzi sąd, to zaczynają go dopadać wyrzuty sumienia. Chce sprzedać swój piękny, stary dom i część pieniędzy dać ciężarnej wdowie po motocykliście. „Skrzyżowanie” pokazuje losy Tadeusza po wypadku, kiedy zaczyna się zupełnie inaczej zachowywać. Jego żona Helena (Anna Romantowska) nie może go zrozumieć, podobnie jak ich syn Marek (Michał Czernecki). Na światło dzienne zaczynają wychodzić skrywane przez lata wstydliwe tajemnice, dawne urazy, zdrady i interesy. Życie Tadeusza, ale też całej jego całej rodziny, znalazło się na skrzyżowaniu.

„Skrzyżowanie” to pełnometrażowy debiut fabularny Dominiki Montean-Pańków. Jest ona też autorką scenariusza. Do jego napisania zainspirowała ją prawdziwa historia - wypadek, który wydarzył się na ulicy, przy której mieszkała. Według wielu krytyków filmowych nad filmem „unosi się duch Krzysztofa Kieślowskiego i Jerzego Stuhra”.

Dominika Montean-Pańków w rozmowie z PAP Life zdradziła, że pomysł, żeby to Jan Englert zagrał główną rolę, pojawił się dopiero, gdy skończyła pisać postać Tadeusza. „Musiałam sobie dokładnie wyobrazić postać głównego bohatera i zaczęłam się rozglądać, kto by mógł go zagrać. Dostawałam różne propozycje aktorów w różnym wieku, sugerowano mi, żeby to był może młodszy trochę aktor (…). Ale ja chciałam, żeby starość była starością. Szukałam też takiego bardzo energicznego, szczupłego, niewysokiego mężczyzny, o takim trochę kierowniczym sposobie bycia. Bo mój główny bohater, Tadeusz, to jest ordynator. No i to był pan dyrektor Jan Englert. Zadzwoniłam do niego. Poprosił, żebym zostawiła scenariusz u niego na recepcji w teatrze. Nie był jakiś bardzo zachęcający przez telefon. Ale kiedy przeczytał scenariusz i zadzwonił do mnie, to jego głos był już zupełnie inny. Powiedział: tak”.

Jan Englert, aktor, reżyser, pedagog, który zagrał ponad 150 ról teatralnych, ponad 100 filmowych i ponad 200 telewizyjnych, podkreśla, że scenariusz „Skrzyżowania” był jednym z kilku tekstów w ostatnich 20 latach, który go zainteresował.

„Ta rola nie była pisana pode mnie, ale kiedy przeczytałem scenariusz, wiedziałem od razu, że to jest całkowicie dla mnie. Ten typ mężczyzny, jego sytuacja życiowa, jego konieczność znalezienia jakiegoś porządku - i w sobie, i w rodzinie. To jest mi gdzieś bliskie. Ale nie chodzi tutaj tylko o rodzinę. Przychodzi z wiekiem konieczność podsumowań, zastanawiania się nad sobą. Oczywiście to dotyczy tych, którzy korzystają z empatii we właściwy sposób. To znaczy nie zajmują się tylko empatią wobec siebie, także mają empatię wobec innych. To jest bardzo ciekawe, jestem teraz niezwykle szczęśliwy, w moim prywatnym życiu też, mogę sobie trochę z lotu ptaka popatrzeć na samego siebie, przyjrzeć się swojemu życiu, swoim decyzjom, granicom, wolności, którą sobie powinniśmy wszyscy naznaczać. Bo wolność bez granic to jest anarchia, a wolność, która ma narzucone granice, to jest niewola, więc sami sobie musimy granice jakieś stawiać i nimi w uczciwy sposób gospodarować. Ta rola była pierwsza od dłuższego czasu, w którą można było zanurkować. Bardzo się przyjemnie w tej wodzie pływało”.

I dodaje: „W tym wypadku to ja wyposażyłem tę postać w siebie. Tego bohatera można było w ogóle inaczej zagrać od A do Z, ja go zagrałem sobą. Każdy ma coś na sumieniu w tej rodzinie, jak w każdej rodzinie (…). Siłą tego scenariusza jest to, że nie jest zero-jedynkowy, nie jest jednowymiarowy, nie ma kolorów bardzo odcinających się. Raczej jest szary, a nie czarno-biały”.

Reżyserka podkreśla wkład Englerta w ten film i niezwykle docenia jego sposób pracy: „Jan Englert był mi pomocny, ale nigdy nie przekroczył tej bariery reżyser-aktor. Jeżeli chciał coś zaproponować, to znalazł dla mnie taki klucz, że przychodził i mówił takie piękne zdanie: +Pani reżyser, ja nieśmiało proponuję+, i ja się wtedy na wszystko zgadzałam. On sobie tę rolę zbudował sam, beze mnie, w ciągu trzech miesięcy, kiedy został sam na sam ze scenariuszem. Kiedy już usiedliśmy razem, żeby przeczytać wszystkie sceny, to ja w nim zobaczyłam Tadeusza, czyli zobaczyłam w nim tę postać, którą napisałam”.

Tak się złożyło, że premiera filmu zbiegła się ze zmianami w zawodowym życiu Englerta. Pod 28 sezonach odchodzi (w sierpniu) ze stanowiska dyrektora Teatru Narodowego: „Mając 82 lata, a będąc aktywnym nadal, siłą rzeczy, złapałem się na tym – i to jest największą frajdą z wszystkiego, że po raz pierwszy od czterdziestu kilku lat, od jesieni tego roku, będę odpowiadał tylko za siebie. Nagle zaczynam coraz mocniej odczuwać wolność, prawdziwą wolność. Będę mógł robić, co chcę, mówić, co chcę i odpowiadać tylko za siebie. Siłą rzeczy w tej chwili, co bym nie robił, czego bym nie dotykał, to jest dzielenie się nie tylko sobą, ale całym swoim życiem i swoim doświadczeniem. Czerpię z doświadczeń nie tylko ostatnich miesięcy, tylko 60 lat pracy w tym zawodzie. W sierpniu minie 61 lat od mojego dyplomu magisterskiego. Mam do czego sięgać”.

Ostatnim spektaklem reżyserowanym przez Englerta w Narodowym będzie „Hamlet”. W obsadzie znalazły się m.in. jego córka Helena Englert i żona Beata Ścibakówna. Wywołało to ogromne poruszenie, nie tylko w środowisku teatralnym. Sam Englert o pracy nad „Hamletem” mówi: „Miałem w planach robić +Hamleta+. Ale to, co się wydarzyło w moim życiu w ciągu ostatniego pół roku, zmieniło mi kompletnie koncepcję na realizowanie tego +Hamleta+. Mam niezwykłą frajdę czytania go kompletnie na nowo. Zmieniły się proporcje, relacje między ludźmi, pomysły na rozwiązanie scen. Nic właściwie nie zostało z tego, co jeszcze pół roku temu myślałem o +Hamlecie+”. Premiera „Hamleta” w Narodowym odbędzie się 14 kwietnia.

Film „Skrzyżowanie” wchodzi do kin 28 marca. W obsadzie obok Jana Englerta, Anny Romantowskiej, Michała Czerneckiego, znaleźli się m.in. Aleksandra Popławska, Martyna Byczkowska, Maria Kowalska, Filip Gurłacz i Marek Kalita. (PAP Life)

autorka: Iza Komendołowicz

ikl/ag/

Wideo dostępne na: https://wideo.pap.pl/pap-media,101/jan-englert-o-swojej-roli-w-filmie-skrzyzowanie,80648 oraz https://wideo.pap.pl/pap-media,101/jan-englert-o-swojej-roli-w-filmie-skrzyzowanie-oraz-hamlecie,80647 (w wersji surowej)